Stanisław Krycinski “Pogórze Przemyskie. Słownik krajoznawczo – historyczny.” REWASZ Warszawa 1992

MRZYGŁÓD

Dawniej miasto, obecnie wieś przy trakcie Sanok - Dynów. Pierwotnie osada nazywała się Tyrawa; leżała na starym szlaku handlowym - znaleziono tu rzymskie monety. Na początku XV w., jeszcze jako wieś, była własnością Pileckich, którzy uzyskali ją od księcia Władysława Opolczyka w zamian za Kańczugę i Tyczyn. W 1425 r. Władysław Jagiełło nadal Tyrawie prawa miejskie. W 1431 r. król ponownie lokował miasto na prawie magdeburskim na gruntach wsi o tej samej nazwie i ustanowił jarmarki. Odtąd było ono królewszczyzną i zwano je Tyrawa Królewska. Z 1510 r. pochodzi wiadomość o istniejącej tu cerkwi parafialnej. W 1547 r. król Zygmunt I ustanowił nowe daty odbywania jarmarków - na Boże Ciało i św. Bartłomieja - oraz dodał jeszcze jeden jarmark na Nowy Rok.

Istnieją sprzeczne informacje co do daty pojawienia się nazwy Mrzygłód. Według jednych źródeł nadali ją wcześniejsi właściciele Pileccy (a zatem musiałoby to zajść przed 1431 r.), według innych występuje po raz pierwszy w lustracji z 1565 r. Natomiast Fastnacht podaje, iż nazwa ta pojawia się dopiero w 1613 r.

W XV w. miasto nawiedzały liczne klęski. W 1435 i 1473 r. niszczyły je pożary, w 1492 i 1498 r. najazdy tatarskie, w 1475 r. padło ofiarą głodu i pomoru. W XVII w. Mrzygłód był siedzibą starostwa niegrodowego, do którego należały Dębna i Łodzina, istniał tu dwór obronny zbudowany z drewna i kamienia, otoczony wałem i ostrokołem. Nowy najazd Tatarów w 1624 r. wyludnił miasto do tego stopnia, że w trzy lata później liczyło tylko 44 mieszczan. PO najeździe Rakoczego w 1657 r. i po powodzi w 1665 r. pozostało jedynie kilkanaście luźnych chałup zamieszkałych przez 20 gospodarzy. Dla podniesienia Mrzygłodu z upadku uwolniono mieszkańców od podatków. Istnieje dokument z 1664 r. z którego wynika, że właścicielem Dębnej, Łodziny i Tyrawy (być może chodziło o Tyrawę Solną po drugiej stronie Sanu) był wówczas Wojciech Kazimierz Koc. W 1710 i 1746 r. miasto znowu niszczyły pożary, podobnie jak później, w 1801 i 18&127;5 r. W 1758 r., gdy dzierżawcą starostwa mrzygłodzkiego był Ignacy z Hyżowa Romer, San tak wezbrał, że zniszczył całe miasteczko zostawiając tylko murowany kościół i cerkiew. Katastrofalne powodzie nawiedzały zresztą dolinę Sanu regularnie - także w latach 1828, 1893, 1924, 1927 i 1933.

W 1773 r. Mrzygłód stał się częścią dóbr kameralnych rządu austriackieqo, rozsprzedawanych później różnym osobom prywatnym. Mieszczanie z Mrzygłodu brali udział w wypadkach 1846 r. i w powstaniu styczniowym. W XIX r. działała w mieście fabryka fajansu i kamionki. Garncarstwo kwitło tu zresztą i wcześniej, już od XVII w. i aż do lat sześćdziesiątych XX w. W garnki produkowane w Mrzygłodzie zaopatrywali się mieszkańcy Pogórza Przemyskiego i Dynowskiego. Były one, obok wyrabianego w okolicy płótna, głównym przedmiotem handlu na jarmarkach, które pod koniec XIX w. odbywały się trzy razy do roku. W okolicach Mrzygłodu znajdowano rudę żelazna, sól, margiel, piaskowiec, ropę naftową. W końcu ubiegłego stulecia nie działały tu jednak żadne kopalnie ropy. Po I wojnie światowej Mrzygłód utracił prawa miejskie.Mapka

Gotycki murowany kościół parafialny p.w. Rozesłania Apostołów (5) zbudowano przed 1424 r. Według tradycji pracowali przy nim jeńcy krzyżaccy spod Grunwaldu. W 1624 r. podczas napadu tatarskiego uległ zniszczeniu, w 1640 r. odbudował go Stanisław Warszycki, późniejszy kasztelan krakowski. Nie oszczędziły kościoła także inne najazdy oraz powodzie. Kolejne odbudowy i remonty miały miejsce po 1881 r. i w 1963 r. Z dawnej gotyckiej architektury zachowały się szkarpy i jedno okno, dziś zamurowane. Obok kościoła stoi murowana dzwonnica bramna z 1836 r. W tym samym okresie zbudowano murowane ogrodzenie cmentarza kościelnego z bramą do plebani i czterema kapliczkami.

Mrzygłód był dawniej siedzibą parafii greckokatolickiej i miał własną drewnianą cerkiew, wzmiankowaną w lustracji z 1758 r. W XIX w. parafie przeniesiono do Hłomczy. Obecnie stoi tu trójdzielny budynek murowanej cerkwi p.w. Zaśnięcia NMP z 1901 r., przerobiony na magazyn (4).

Ozdobą miejscowości jest drewniana zabudowa czworobocznego rynku i wychodzących z niego ulic, pochodząca z 2 pol. XIX w. i początku XX w. Domy z wysuniętymi okapami, kryte dwuspadowymi dachami, zwrócone są ścianami szczytowymi do rynku i ulic. Na uwagę zasługują ponadto: murowany ratusz z 2 pol. XIX w., drewniana karczma z tego samego okresu oraz murowana kaplica z końca XIX w. przy drodze do Hłomczy (3). W 1910 r. w pięćsetną rocznicę bitwy pod Grunwaldem mieszczanie wystawili na rynku pomnik Władysława Jagiełły, zniszczony przez Niemców w 1942 r., odbudowany po wojnie.


Uwagi do Webmastera

Powrót do strony głównej serwisu TYRAWA